Afrika'li Gec Miyosen Hominoidleri

Aslinda uzunca bir suredir bu konu hakkinda yazmak istiyordum. 25 Agustos Carsamba gunu Jhon Hawks da kendi blogunda bu konu uzerine yazdi. Bu konuyu islemek istememin nedeni son yillarda artan fosil buluntular ve ozellikle goc hipotezlerindeki farklilasmalar. Avrasya buluntulari Afrika'ya oranla daha fazla. Ancak Afrika'nin onemi insan, goril ve sempanze atalarinin burda ortaya cikmis olmasi ve evrimin bur da gerceklesmis olmasi.
Molekuler genetik calismalar insan ve ape'lerin detayli turlesme modellerini bize sunuyor. Bu model, sempanze,  orangutan, goril ve insanin butun genomlarinin karislastirmalari ile elde ediliyor. Ancak sempanze, goril, ornagutan, insan ve ortak ata turlesmelerinin sureci ve ne zaman gerceklestiginin kesin olmamasinin da potansiyel bazi nedenleri var. Bu nedenle daha cok fosil kayida ihtiyac var.
Afrika buluntular icerisinde temel olanlari Orta Miyosenden Gec Miyosene kronolojik siralarsak:
Kenyapithecus
Samburupithecus
Chororapithecus
Nakalipithecus
Sahelanthropus
Orrorin
Bunlar icerisinde Kenyapithecus yaklasik 19 milyon yil once Afrika ve Avrasya arasidna kurulan Gomphotherium kara koprusunden goc ederek Avrupa ve Asya'ya ulasmistir. Bu goc sirasinda sadece primatlar degil, bircok yeni fauna Afrika'dan Avarasya'ya girmistir. Kenyapithecus Avrupali ape'lere potansiyel atalik etmistir. Avrupali ve Turkiye'de de kesfedilen (Bursa-Pasalar lokalitesi) Griphopithecus ile bircok benzer ozellikleri paylasmaktadir. Bununla birlikte gecen yil California'da tanistigim Jay Kelley, Bursa-Pasalar lokalitesinde kesfedilmis ve daha once Griphopithecus olarak adlandirilmis bir grubu Kenyapithecus ile yeniden adlandirdi. Boylece Bursa-Pasalar'da iki farkli tur oldu. Kenyapithecus hem Afrikali bir tur ve hemde Afrikali atasal oncellerine daha cok benzer ozellikler paylasiyor. Yaklasik ayni tarihlerde Gomphotherium kara koprusunun de olusmasi, Kenyapithecus'un bu kopru uzerinden Avrasya'ya gectigini ve Avrupa-Turkiye formlarina atalik ettigini akla getirmektedir.
Samburupithecus 1998 yilinda Martin Pickford ve ekibi tarafindan kesfedildi ve yaklasik olarak 9.5 milyon yila tarihlendirildi. Bu tur daha cok goril ve sempanze-insan ayrismasina denk gelen bir doneme ve ozelliklere sahip. Chororapithecus, Gen Suwa ve ekibi tarafindan kesfedildi ve  2007 yilinda yayinlandi. Gen Suwa doktora calismasini Tim White ile UC Berkeley'de tamamladi, uzun yillar Etiyopya'da Middle Awash projesinden calisti. Birkac defa birilikte calisma yapma firsatimiz oldu, 2006 yilinda Chororapithecus ait disi kesfettiler ve yayini yayinlamadan once de bunun gorillerin atasal bir formu olabilecegini soylemisti. Makalede de ayni seyi vurguladi. Molekuler genetik verilerin belirledigi primatlarin turlesme zamanlari soyle, 20 milyon yil once Orangutan, 12 miylon yil once Goril ve yaklasik 9 milyon yil once de Sempanzenin turlestigi seklinde. Yaklasik 5 milyon yil oncede insan turlesiyor. Suwa Chororapithecusu 10.5 milyon yila tarihlendiriyor ve morfolojik ozelliklerinden dolayi gorile cok yakin oldugunu soyluyor.
Bu buluntulardan en onemlisi Nakalipithecus. Kunimatsu ve meslekdaslari bu fosili 9.9 ve 9.8 milyon yillari arasina tarihlendiriliyor. Bu fosil daha cok Avrupali Ouranopithecus ile morfolojik benzerlikleri tasiyor. Ulkemizde Cankiri Corakyerler lokalitesinde Ouranopithecus turu kesfedildi. Nakalipithecus ve Ouranopithecus turlerinin dental yani dis ozellikleri onlarin sert meyveler, yapraklar ve cekirdekler ile ile beslendiginin isareti. Kimi arastirmacilara gore Avrupali Ouranopithecus hominidler ile buyuk benzerlikler tasiyor bu nedenle insan evriminde rol almis olabilir, ancak Nakalipithecus ve Ouranopithecus benzerligi ve henuz herhangi bir postcranial elementin bulunamamis olmasi hominidlerin kokeninin Avrupali degil Afrikali oldugunu destekler yonde. Ayrica Nakalipithecus sadece bir premolar yani kucuk azi disi ile temsil ediliyor, daha detayli tanimlar icin daha fazla fosile ihtiyac var.
Sahelanthorpus ise daha onceleri de yazdigim gibi 7-6 milyon yila tarihlendirilen ve tarihlendirilmesi sorunlu olan bir tur. Morfolojik tanimla rise deforme olmus kafatasindan yapildi, bu da daha kesin yorumlari engelliyor. Orrorin ise son derece ilginc. 6 milyon yil once neredeyse Habilisler kadar yetenekli dik yuruyen bir tur. Tim White bu turun tarihlendirilmeisnin ve detayli ornegin caput femorisin kesit analizlerinin detayli yapilmadigini ileri surdu.
Orta ve Gec Miyosen fosil apeleri ile ilgi temel sorun buluntu azligidir. Daha onceleri arastirmacilar hominidlerin atalarinin Avrupa'dan goc ettgigini dusunuyorlardi,  ancak Afrika'da artan buluntu sayisi bu gorusu sarsti. Afrikali hominidler yine Afrikali fosil hominoidlerden turemis gibi gorunuyor. Her gecen yil buluntularin artmasi ile daha da acik analizler yapilabilecek. Turkiye bu noktada cok onemli bir bolge, goc yollari uzerinde bulunan ulkemizde bu arastirmalarin cogalmasi bulunacak fosil olasiligini artiracagi icin bu turlu buyuk hipotez tartismalarina daha cok katki saglayacaktir.