Ardipithecus kadabba, Ortak ata mi?

Ardipithecus kadabba , Yohannes Haile-Selassie ve Giday WoldeGabriel'in gecen Haziran ayinda yayinladiklari kapsamli kitap . Dr. Yohannes Cleveland Natural History Museum'da Fizik Antropoloji Curatori olarak calismaktadir,  Dr. Giday ise Meksika'da Los Alamos National Laboratory'de jeokronolojist olarak gorev yapmaktadir. Yayinladiklari bu kitap aslinda Etiyopya'da Afar cokuntusunde Middle Awash projesi kapsaminda 5.2-5.8 milyon yillari arasina tarihlendirilen lokalitelerden bulunan fosillerin morfolojik analizleri ve bolgenin jeolojik tanimlamalarini icermektedir. Bu anlamda, kitapta yer alan bolumler farkli memeli ailelerinin detayli calismalarini iceren makalelerden olusmaktadir. Bu bolumler arasinda en onemlisi Ardipithecus kadabba turunun tanimlandigi Hominidae bolumudur. Hominidae, modern insani ve evrimsel olarak sempanzeden daha cok insana yakin olan butun atalari iceren taksonomik gruptur. Bu baglamda Ardipithecus kadabba bir hominiddir yani insan atasidir.

Dr. Yohannes'in projesine birkac defa katildim. Dr. Yohannes, Afar cokunutusunun jeolojik olarak en yasli tabakalarinda calisti ve bu tabakalarin yasi 5 ile 6 milyon yil arasinda degisiyordu. Bu bolgede kimyasal yani radyokarbon yaslandirmasi yapmak cok olanakliydi cunku Afar cokuntusunun tam ortasinda uzun sure aktif kalmis ancak simdi aktif olmayan bir yanardag vardir ve bu yanardagin adi Ayyalo'dur. Ayyalo yanardagi hominid atalarimizin yasadigi donemlerde defalarca patlamis ve kullerini genis bir bolgeye yaymistir. Bu kuller yayildigi bu genis alanda kalin tabakalar halinde cokelmistir. Bu yanardag kul tabakalari jeolojik tarihlendirme yapmak icin bicilmis kaftandirlar. Ozellikle pumice tuff denen icinde camsi kristallerin bulundugu yanardag kulleri tarihlendirmenin en kolay yapildigi kullerdir. Afar cokunutus ise bu camsi kristallerin bulundugu pumice kulleri ile defalarca ust uste ortulmustur.

Dr. Yohannes, Afar cokunutusunun bati kismindaki yamaclarda (West Margin) Ardipthecus kadabba fosilini kesfetti. Onemli nokta ise bu fosil yukarida bahsettigim pumice tuff dedigimiz yanardagi kulu tabakasinin icinde gomuluydu. Yani atamiza ait bu kemik tarihlendirmeye en olanakli yanardag kulunun icerisinde tortullanmisti. O an herkes inanilmaz sevinmisti, cunku fosilin tarihlendirme problemi ortadan kalkiyordu.
Fosil ozenli gomulu oldugu tabakadan cikarildi, korunakli bir bicimde saklandi. Tarihlendirmenin yapilabilmesi icin Uc Berkeley'den arkadasimiz Leah  ornekleri aldi. Bu ornekleri UC Berkeley Geochronology laboratuarinda analiz etti ve fosilin yasi 5.2-5.8 milyon yillari arasidna cikti. Bu inanilmaz bir haberdi, cunku genetik calsimalar insan ve sempanze ayrimini bu tarihlere atfediyorlardi. Ardipithecus kadabba'nin morfolojik ozellikleri de insan ve sempanze arasinda ortak ozelliklere sahipti. O an butun bunlari dusununce, olasi ilk ortak atamizin fosillesmis kemiklerine dokundugumu hatirlamak ve tekrar hissetmek dunyada esi benzeri olmayan bir duygu. Asagida yer alan uclu fotograf Nature dergisinin 27 Nisan 2006 sayisinda yayinlandi, bu fotografin sol alt kisminda yer alan bolumde sol bastan ben, Dr. Burhane Aswaf ve mihmandar Muhammed Alema yer aliyor. Dr. Burhane bana az once kesfettigim Australopithecus anamensise ait disin ozelliklerini anlatiyor. sagdaki bolumde ise Dr. Tim White bulunan diger bir hominid yani insan atasi fosilini inceliyor.

Bu kapsamli kitapta Ardipithecus kadabba'nin 1994 yilinda kesfedilmis olan Ardipithecus ramidus ile ayni cinsin tuleri oldugunu belirtiyor. Ardipithecus cinsi yaklasik olarak 5.8 milyon yil once sempanze benzeri bir atadan insan evrimi cizigisine yol acacak evrimsel degisimlerin onemli adimlarini atmaya baslayan atasal potansiyel olabilir. Ardipithecus ramidus ise Ar. kadabba turunden daha turemis yani insana yakin ozelliklere sahip ve Ar. ramidus turu 4.4. milyon yila tarihlendirildi. 4.2 milyon yil once ise Ar. ramidus;un bulundugu tabakanin hemen ustundeki tabakada 4.2 milyon yiula tarihlendirilen, Ar. ramidus'tan daha modern ozellikelre sahip Australopithecus anamensis kesfedildi. Australopithecus anamensis turunun bir disini Assa Issie lokalitesinde sanirim 2005 yilinda ben kesfetmistim, o zamanki heyecanimi anlatamam. Ayrica Afar bolgesinde kesfedilen diger onemli bir fosil ise Australoputhecus afarensis nami diger Lucy'dir. Hadar lokalitesinde bulunan Lucy ise 3.7 milyon yil yasinda. Grodugunuz gibi Afar bolgesi 5.8 milyon yildan baslayan ve 3.7 milyon yila kadar erken hominid turlerine ev sahipligi yapiyor. Ayrica bununla da kalmiyor, bir merdivenin basamakalri gibi 2.4 milyon yil yasinda Austtralopithecus garhi, 1.6 milyon yil yasinda Homo habilis, 1 milyon yil yasinda Homo erectus, 500 bin yil yasinda Homo heidelbergensis ve 160 bin yil yasinda Homo idaltu ile neredeyse insan evriminin butun tablasonu iceren bir bolgedir. Bu nedenle bircok arastirmaci Afar bolgesinin insan evriminin besigi olarak gormektedir.
Yaziyi daha fazla karmasiklasitirmadan bu onemli kitabin anafikrinin Ardipithecus kadabba ve Ardipthecus ramidus turlerinin sempanze ile insan ayriminda rol oynayan ortak atanin ozelliklerine en yakin fosil hominid oldugunu belirtmek isterim. Bu nedenle bu kitap ileride cok ses getirecek bir oneme sahip, ben simdiden sizlere burdan duyuruyorum.
Ayrica bu kitabin icinde bir ulkemizden bir isim daha var. Arkadasim Dr. Cesur Pehlevan bu bolgede calisti ve kitabin gergedanlar ile ilgili olan bolumunu yazdi. Cesur'u da dunyaca unlu bu calismaya yaptigi katkidan ve yer aldigindan dolayi kutlarim, ulkemiz ve onun adina cok mutluyum.