İklim Değişiklikleri Tarih Öncesi Kültürleri Etkiledi mi?

6 Aralık 2010 tarihinde, yani iki gün evvel, PNAS dergisinde bizleri ilgilendirien önemli bir makale yayınlandı. Bu makalenin önemi doğa ile mevcut ilişkimizi sorguluyor: insanoğlunun kültürü ve doğanın değişen iklimleri arasındaki ilişkinin boyutunu sorguluyor. Araştırmacılar küresel ısınmadan bahsetse de bu kış soğuk geçecek ve bu bağlamda tam da  son bin yılın en soğuk kışını yaşamak içimizi soğutur iken, bu makale tarih öncesi toplumların kültürlerinin iklime göre nasıl biçimlendiğininden yola çıkarak günümüz insanlaırnın yani bizlerin buna karşı nasıl bir tavır sergilememiz gerektiği hakkında düşünmemiz için bir pencere açıyor.
Munoz, Gajewski ve Peros, yani makalenin yazarları, Kuvaterner yani yaklaşık olarak son 2.5 milyon yıl ve günümüz arasında kalan dönemde birçok iklimsel değişmenin karasal ekosistemleri etkilediğini ancak bu değişikliklerin prehistorik insanı ve onun kültürünü nasıl etkilediğinin çok net olmadığından yola çıkarak bu araştırmayı planladıklarını ileri sürüyorlar. 

Araştırma için gerekli verileri, paleoekolojik kayıtlardan yola çıkarak arkeolojik radyo-karbon tarihleri (polen ve kömürlerden elde edilenler) oluşturuyor ve bu verilerden yola çıkarak gerçekleştirilen paleoklimatik yeniden yapılandırmalar ile kuzeydoğu Amerika'da kültürel ve demografik değişimlerin, çevresel ve iklimsel değişimler ile aynı zamanda meydana geldiğini gösteriyor. 11.6, 8.2, 5.4 ve 3.0 bin yıllarında orman kompozisyonlarında meydana gelen değişimler yiyyecek kaynaklaırının bolluğunu, dağılımını ve bulunabilirliğini etkilemesi sonucu arkeolojik kayıtlarda buna uygun tekonolojik/kültürel uyumun olduğu ortaya çıkıyor. Ekosistemde meydana gelen bu değişime karşı insan popülasyonları çeşitli cevaplar veriyorlar, fakat mısırın evcilleştirilmesi ve üretilmesi, insan popülasyonunun istikrarlı bir artışa geçmesine neden oluyor.
Çalışma, tarih öncesi insanın içinde yaşadğı ekosistemdeki değişiklikler bağlı olarak yaşadığını ve hayatta kalabilmek için yeni teknolojiler ve üretimlerde bulunduğunu kanıtlıyor.


Michael Balter de bu konuyu kendi blog sayfasına taşıdı ve önemli saptamalarda bulundu. Okumak isterseniz bu linkten ulaşabilrsiniz. İyi okumalar.

Who are the Turkish citizens:brachycephalic-alpine-Turkish and secular.../Türk vatandaşları kimlerdir: brakisefal-alpin-Türk ve laik...

During the last month an interesting paper published about the history of Turkish Anthropology from 1850s to 1940s in the journal of Dialectical Anthropology by Dr. Sibel Ozbudun Demirer (who is a social anthropologist (Hacettepe Unv.)). The author argues that (in general) anthropology (especially physical anthropology) was a strong political/nationalistic tool to create a nation rather than a scientific endeavor. The paper traces the formation of Turkish anthropology from the late Ottoman period to the consolidation of the Turkish republican revolution and emphasizing the significant interactions between the official political agenda of the state, physical anthropology and socio-cultural anthropology.
I strongly recommend that if you want to read alternative perspective about the establishment of anthropology in Turkey.

23 Kasım 2010 tarihinde Dialectical Anthropology dergisi Dr. Sibel Ozbudun Demirer'in makalesini online olarak duyurdu.  Makalenin ilginç yanı antropoloji biliminin Osmanlının çöküşünün ardından ulus devletin kurulumu aşamasında bir retorik olarak milliyetçi ve muhafazakar bir içerik ile kullanıldığını ileri sürmesi. Ayrıca bu içerik ile biçilenen antropoloji biliminin özellikle fiziksel antropoloji bilim dalının 1900'lü yılların ortasına kadar bu politkasını sürdürdüğünü belirtmesi de hayli ilginç. Antropoloji tarihi derslerinde öğretilmeyen bir alternatif bakış açısı sunuyor araşatırmacı ve bu yaklaşım aslında bugüne kadar bize öğretilen ezberleri sarsıyor aynı zamanda. 
Araştırmanın ilginç oluşu bir yana, kuramsal ve tarihsel içerik bakımından da hayli güçlü ve bugüne kadar duymadığımız bazı bilgiler ile de şaşırtıyor. Özellikle Osmanlı döneminde evrim hakkında düşüncülerin kimi düşünürler tarafından yazılması ve özellikle doktorların antropolojiye merak sarması ile anatomi ve antropometri eksenli bir bakış açısının o dönem hakim olmas dikkat çekici. Bu arada sosyal ve politik alanda çöken Osmanlının ardından Cumhuriyet devrimi ve ulsu devletin inşaa edilmesi, bunun için gerekli bir retoriğe ihti,yaç duyulması ile birlikte daha da önem kaznan antropoloji ve sosoyoloji gerekli retoriği sağlamış görünüyor. 
Antropoloji bilimi, yapısı gereği (modern anlamda) bu retoriğe ters bir yapıya sahip olsa da o dönem politik olarak kullanılmış. Oysa Ziya Gökalp'ın önerdiği kan akrabalığına dayalı "türklük" açıklaması bugün tamamen bir saçmalıktan ibaret olsa da o günlerde özellikle "birlik" ve "milllet" bilincinin oluşmasında rol oynamış. Aynı dönemde antropoloji alanında kan grupları üzerine olan çalışmalar da sanırım sürpriz değil olsa gerek. 
Makale, Osmanlının ve Türkiye Cyumhuriyet'nin "batılılaşma" serüveninde tutun da "ulus-devletin" inşaası ve bu arada antropoloji biliminin kuurlması ile birlikte biyolojiden sosyal alanada bir etkileşimi çok anlaşılır ve temiz bir şekidle aydınlatmaktadır. 
Farklı ve alternatif bir çalışma okumak isteyenler için önerilir! Bu zevkten yoksun kalmayınız!


Anthropology as a nation-building rhetoric: the shaping
of Turkish anthropology (from 1850s to 1940s)
Sibel Ozbudun Demirer

Abstract 
Although the presence of anthropology is strongly felt during the first decades of the Turkish republican history, namely the period between 1923 and 1940, it is striking to see that the discipline was conceived more as a nation-building device than a scientific endeavour. This article traces the formation of Turkish anthropology from the late Ottoman period to the consolidation of the Republican regime, emphasizing the interesting oscillations between physical and social/ cultural anthropologies, which are alternately brought to fore according to the requirements the political agenda.

Keywords Turkish anthropology History of anthropology
Nation-building Cultural policies Turkification

Dialectical Anthropology

DOI: 10.1007/s10624-010-9210-x